Lái xe và bệnh Parkinson
Lái xe và bệnh Parkinson
Lái xe không đơn thuần chỉ là di chuyển một phương tiện giữa hai địa điểm. Lái xe có thể giúp chúng ta duy trì các mối quan hệ với gia đình, bạn bè và đồng nghiệp và giúp chúng ta tự do làm những điều mình muốn. Tuy nhiên, tuổi tác ngày càng lớn và một số bệnh trong đó có bệnh Parkinson có thể gây ảnh hưởng đến khả năng lái xe. Hiểu rõ những tác động của tuổi và bệnh đến việc lái xe sẽ giúp bạn lái xe an toàn và có quyết định về thời điểm nên dừng việc lái xe lại.
Lái xe yêu cầu nhiều kỹ năng phối hợp
Hầu hết chúng ta đã lái xe trong một thời gian dài vì vậy sẽ cảm thấy việc lái xe đơn giản và hầu như mọi thao tác được thực hiện một cách tự động. Tuy nhiên, khi phân tích tất cả các bước trong quá trình lái xe, bạn sẽ nhận ra chúng thực sự phức tạp đến thế nào. Lái xe đòi hỏi não bộ phải xử lý nhiều quy trình đồng thời:
- Nhận thức (trí nhớ và suy nghĩ): nhớ các cung đường, điểm đến và nơi đậu xe, quyết định khi nào dừng đèn đỏ và khi nào tăng ga, phản xạ với các tình huống trên đường.
- Vận động: bước ra và bước vào xe, sử dụng vô lăng, chuyển số, xoay đầu khi lùi xe
- Nghe: nhận ra tiếng còi xe hoặc các chuông báo động chính xác giữa những âm thanh ồn ào trên đường
- Cảm giác: cảm nhận chân ga và chân phanh, cần biết nhấn bao nhiêu là đủ
- Nhìn: đọc các loại biển báo, nhìn người đi bộ và các phương tiện giao thông đi trước và xung quanh.
Khi một trong những kỹ năng trên bị ảnh hưởng, việc lái xe có thể trở nên khó khăn, và ảnh hưởng đến sự an toàn của bạn và mọi người.
Bệnh Parkinson có thể gây ảnh hưởng đến khả năng lái xe
Nhiều người bệnh Parkinson có thể tiếp tục lái xe mà không gặp khó khăn nào. Tuy nhiên với một số bệnh nhân, đặc biệt đối với nhóm cao tuổi và ở giai đoạn nặng của bệnh, các vấn đề về nhận thức và vận động có thể làm suy giảm khả năng lái xe. Run, chậm, cứng hoặc loạn động (các cử động không tự ý, không kiểm soát được) có thể gây trở ngại cho việc đánh vô lăng hoặc nhấn phanh đột ngột. Rối loạn suy nghĩ từ mức độ nhẹ đến nặng có thể làm suy giảm kỹ năng về thị giác không gian, từ đó người bệnh mất khả năng quan sát và nhận biết vị trí của mình và mọi vật xung quanh. Điều này gây khó khăn trong việc đọc bản đồ, tham giao giao thông và đậu xe.
Một số thuốc điều trị Parkinson (hay thuốc điều trị bệnh lý khác) cũng có thể gây ra các tác dụng phụ như buồn ngủ hoặc lú lẫn. Do đó, hãy luôn nhớ phải hỏi bác sĩ về các tác dụng phụ của thuốc và liệu rằng bạn có nhất thiết phải tạm dừng lái xe khi sử dụng chúng hay không.
Có nhiều cách để quản lý việc lái xe
Nếu bạn, gia đình hoặc bác sĩ của bạn bắt đầu nhận thấy các vấn đề về suy nghĩ hoặc khả năng lái xe của bạn (lạc đường tại những địa điểm quen thuộc, quên tín hiệu giao thông, quên sự việc mới xảy ra), đã đến lúc cần thảo luận về việc lái xe. Không nhất thiết bạn phải ngừng lái xe, nhưng có thể bạn cần đánh giá lại khả năng của mình hoặc hạn chế việc lái xe. Không ai muốn lấy mất sự độc lập của bạn, nhưng mọi người đều muốn bạn và mọi người tham gia giao thông khác được an toàn.
Một số vấn đề có thể xem xét:
- Hạn chế lái xe
Về lâu dài, bạn có thể phải dừng lái xe. Tuy nhiên trước mắt bạn có thể tiếp tục lái xe dưới những hướng dẫn nghiêm ngặt, ví dụ như chỉ lái xe khoảng 8 km kể từ nhà, vào ban ngày và không lái xe trên cao tốc. Điều này giúp bạn có thể tiếp tục duy trì các thói quen thường ngày như đi chợ, đi lễ, gặp bạn bè ăn uống hoặc tập thể dục.
- Sử dụng phương tiện giao thông thay thế
Nếu thuận tiện, hãy thử các phương tiện giao thông công cộng như xe buýt hoặc các phương tiện giao thông công nghệ. Bạn cũng có thể đi bộ, đạp xe với bạn bè hoặc gia đình. Tại một số địa phương, có thể sử dụng những phương tiện với tốc độ di chuyển chậm hơn như xích lô,…
- Đánh giá kỹ năng lái xe
Nếu có điều kiện, đến gặp các chuyên gia phục hồi chức năng về lái xe là một lựa chọn hợp lý. Tại đây, bạn sẽ được đánh giá về mức độ an toàn khi vận hành một phương tiện giao thông và nhận được các lời khuyên để hạn chế những nguy cơ có thể xảy ra. Những đánh giá này có thể rất cần thiết để giúp bạn trở thành một người lái xe an toàn, hoặc đưa ra quyết định dừng lái xe. Bạn có thể tham khảo ý kiến bác sĩ của bạn để có lựa chọn hợp lý nhất.
- Lên kế hoạch về việc dừng lái xe trong tương lai
Nếu có thể, hãy trao đổi về việc khi nào và tại sao bạn cần phải dừng lái xe, cũng như đưa ra những lựa chọn thay thế để di chuyển trong tương lai. Việc thảo luận với gia đình, bạn đời hoặc bác sĩ sẽ giúp bạn chọn lựa tốt hơn và có kế hoạch rõ ràng trong tương lai.
Quyết định rằng có nên tiếp tục lái xe hay không có thể vô cùng khó khăn đối với nhiều bệnh nhân và những người thân của họ. Tuy vậy, nếu bạn nhận ra rằng việc lái xe trở lên khó khăn hơn so với trước đây, đã đến lúc cần xem lại vấn đề này. Bác sĩ sẽ thảo luận với bạn và tìm ra những lựa chọn thay thế để di chuyển.